Một ngày giữa tháng 10, theo danh sách đề cử Top các bậc cao niên trong làng tóc cho sách Vàng Nhà Tạo Mẫu Tóc Đương Đại, tôi lặn lội xuống Cần thơ đi tìm salon Ngọc Hà của ông Trần Văn Thảo (SN 1951), không quá khó khăn, khi tôi hỏi thăm một số Nhà tạo mẫu Tóc (NTMT) trẻ tại Cần Thơ mà tôi quen biết, đa số mọi người đều thốt lên “Thầy của tôi đó”. Sở dĩ ông được tôn kính như vậy vì chính ông là người đã cho “ra lò” hàng ngàn thợ tóc, trong đó có nhiều người đã trở thành NTMT chuyên nghiệp nổi tiếng.

Cái “duyên” với nghiệp cầm kéo

“Nghiệp” cầm kéo của NTMT Thảo cũng không phải tình cờ mà phải gọi là “con nhà tông”. Sinh ra ở đất Sài Gòn, gia đình có bố mẹ làm nghề tóc, những lúc rảnh rỗi, ông Thảo hay phụ cắt tóc cho những vị khách trong tiệm nên cũng dần quen tay. Ông kể, khi ấy mới 12 tuổi, mỗi ngày ông đều thấy bố mẹ miệt mài làm việc, cái nghề cầm kéo đến với ông cũng tự nhiên như việc ông có mặt ở tiệm vậy. NTMT Thảo tâm sự: “đến khi là thanh niên trưởng thành, có nhiều con đường khác để tôi lựa chọn, nhưng tôi vẫn chọn nghề tóc. Thứ nhất, nghề này mang lại rất nhiều niềm vui, thứ hai nghề này dễ kiếm tiền và quan trọng nhất là nghề tóc đã ngấm sâu vào máu của tôi rồi”.

Những năm 60-70, chiến tranh ly loạn, ông không làm cho tiệm của gia đình nữa, mà phải xin vào làm ở những tiệm tóc lớn để người chủ đứng ra bảo lãnh cho ông trốn quân dịch. Nhớ ba mẹ thường hay nói “nhất nghệ tinh, nhất thân vinh”, nên ông luôn cố gắng vừa làm vừa học hỏi thêm những kinh nghiệm nghề nghiệp quý báu cho sự thành công sau này của ông.

Người thầy của tóc

Trò chuyện cùng chúng tôi, chốc chốc lại có khách vào, vẫn với phong cách nghệ sĩ, ông lịch thiệp trò chuyện cùng khách, tư vấn phân tích tỉ mỉ ưu khuyết điểm của khuôn mặt để tạo ra mẫu tóc phù hợp. Ở tuổi ngoài 60, nhưng những động tác của ông vẫn còn uyển chuyển, nhanh nhẹn và khéo léo, trải qua suốt hơn năm mươi năm chăm sóc cho cái “góc con người”, có lẽ nếu gọi NTMT Thảo là “nghệ nhân tóc” cũng không phải làm lạ, bởi vốn kiến thức sâu rộng của về nghề đã đạt đến trình độ và đẳng cấp chuyên môn rất cao. Khi biết trước đây vào những năm 1977-1980, là thời điểm huy hoàng nhất mỗi ngày ông thu nhập tương đương cả cây vàng, tiệm luôn đông khách nhưng ông chưa bao giờ từ chối một yêu cầu nào của khách, có lẽ vì ông hiểu, phục vụ cho khách thiệt hoàn hảo, làm thiệt đẹp cho người, cho đời thì đời sẽ trả công lại cho mình.

Được trực tiếp “thị giám” ông làm tóc và hướng dẫn cho học trò xem, tôi nhận ra rằng khi cắt tóc là phải đặt hết cảm xúc, thổi hồn vào mái tóc, phải rất tinh ý và có khiếu thẩm mỹ, trí tưởng tượng sát thực để biến ý định của khách hàng thành ý tưởng của người thực hiện mới tạo nên một tác phẩm tuyệt vời.

Khi tôi kể cho ông nghe: việc tôi hỏi thăm một số NTMT trẻ tại Cần Thơ để tìm hiểu trước khi đến gặp ông, đa số mọi người đều thốt lên “thầy của tôi đó”, thì tôi lại nhận được một câu chuyện khác từ Nghệ nhân Tóc Trần Văn Thảo. Theo ông, để phát triển nghề tóc, điều quan trọng hơn cả là yếu tố con người, phải có một đội ngũ thợ làm tóc chuyên nghiệp, ngoài đam mê, phải có tâm, có tài, có đức thì mới đưa nghề tóc lên “nghề cao sang” được. Mặc dù lâu nay ông vẫn nhận học trò vào tiệm làm, nhưng cũng chỉ cung cấp ra thị trường được số lượng ít NTMT, không kịp dáp ứng cho nhu cầu xã hội ngày đang phát triển. Nên ông rất băn khoăn ấp ủ: làm cách nào để truyền đạt được cho nhiều thanh niên vào nghề, cung ứng ra thị trường phục vụ nhu cầu thiết yếu này. Vậy là ý tưởng đó cũng nhanh chóng được thực hiện cùng với Nghệ nhân tóc cùng thời với ông. NTMT Nguyễn Hoàng Hùng (Nghệ danh Ngọc Hà) cho ra đời Trung tâm đào tạo nghề Ngọc Hà. Số lượng học viên trung tâm đã đào tạo tính đến thời điểm này vượt xa cả ngàn học viên, trong đó 90% là chủ nhân các salon tóc và có rất nhiều người đã trở thành NTMT chuyên nghiệp nổi tiếng trong & ngoài nước. Phải nói rằng, xòe bàn tay ra đếm, các bậc cao niên trên 40 năm vẫn còn hành nghề chưa đầy hai bàn tay, được học nghề từ các “thầy giáo già” này là may mắn cho các NTMT. Các “thầy giáo già” không chỉ truyền cho học trò bài bản kỹ thuật cắt, uốn ra sao, mà đó là truyền tâm huyết, truyền cách sống, nghề nối nghề,..…học tôn trọng kỷ luật, cao hơn nữa là học giữ đạo – đạo đức gia đình, đạo đức tôn sư, đạo đức xã hội, đạo làm người……
Nghề tóc là nghiệp

Được làm việc cùng ông khoảng thời gian ngắn, tôi có dịp hiểu hơn về thế hệ các thợ tóc cao niên. Họ tâm niệm nghề tóc không phải là “nghề” mà là “nghiệp”. Nghiệp ấy khi đã bén duyên thì cả cuộc đời dù có người vì lý do nào đó không còn làm nữa, có người vẫn liên tục cống hiến nhưng khi nhắc tới những giây phút thăng hoa cho những mái tóc bồng bềnh, những tâm hồn nghệ sĩ ấy vẫn rất bay bổng, tràn đầy cảm xúc. Đó là điều lý giải tại sao Nghệ nhân Trần Văn Thảo trong suốt 50 năm hành nghề của mình vẫn liên tục học hỏi và có luôn đào tạo không ngừng những lớp NTMT trẻ ngày càng chuyên nghiệp hơn nhiều. Ông tâm sự với tôi rằng: mọi kiến thức mình có được đều do tự học và bất cứ phút giây nào ông cũng mong muốn có thể bổ sung thêm kiến thức. Niềm khao khát ấy hiện diện ở bất kỳ đâu trong cuộc sống này. Đôi lúc bản thân ông khi tiếp xúc với những NTMT trẻ cũng “rút tỉa” và cảm nhận được nhiều điều, NTMT trẻ thì sáng tạo các kiểu tóc táo bạo, bay bổng, phá cách, còn ông thì bổ sung thêm các kiểu đời thường, căn bản. Theo ông, đó mới là điều đáng quý, bởi niềm vui được học hỏi sẽ thực sự được cộng hưởng khi nhìn thấy tương lai phía trước cho lý tưởng của mình.

Điều làm tôi xúc động nhất là nỗi lo đau đáu của các bậc cao niên trong nghề: “Cuộc đời này ngắn quá, tôi thấy không kịp thời gian để giúp cho nhiều học trò nữa, phải định hướng phát triển tương lai nghề nghiệp từ khi học trò mới bước chân vào nghề, phải truyền đam mê, “lửa nghề”. Nghệ thuật thời trang tóc ở nước ta có từ lâu đời rồi, nhưng để có thị trường tóc Việt Nam bước vào một thời đại công nghiệp mới, hội nhập Quốc tế, tất cả nằm trong tay NTMT thế hệ trẻ”.